خبرگزاری مهر؛ گروه مجله - محدث تک‌فلاح: در ایران چهارشنبه آخر سال مقدمه‌ای برای استقبال از سال نو به حساب می‌آید و تا پیش از شیوع کرونا برگزاری این جشن شامل رسوم مختلفی از آتش‌افروزی و آتش‌بازی تا خوردن آجیل مشکل‌گشا، دورهمی‌های خانوادگی، قاشق‌زنی بود.
در ایران باستان رسم بوده که پیش از غروب آفتاب، هر خانواده بوته‌های خار را روی بام یا در حیاط خانه جمع کرده و با غروب آفتاب همه اعضا خانواده جمع شده و بوته‌ها را آتش می‌زنند و همه از روی بوته‌های افروخته می‌پرند تا بیماری و غم را از خود بزدایند و سلامت و شادی به زندگی خود ببخشند. هنگام پریدن از روی آتش این ترانه‌ها را می‌خواندند: «زردی من از تو، سرخی تو از من، غم برو شادی بیا، نکبت برو روزی بیا» خاکستر آتش چهارشنبه سوری از دید ایرانیان باستان نحس است. به این دلیل که مردم با پریدن از روی آن زردی و بیماری خود را به آتش می‌دهند و در عوض سرخی و شادابی و سلامتی را از آتش می‌گیرند و در هر خانه‌ای که آتش برپا شده باشد بعد از اتمام کار خاکستر را جمع کرده و در آب روان می‌ریزند.
تاریخچه چهارشنبه‌سوری
قدیمی‌ترین اشاره به چهارشنبه‌سوری را می‌توان در کتاب «تاریخ بخارا» نوشته ابوبکر محمد بن جعفر نرشخی (۲۸۶ تا ۳۵۸ هجری قمری) پیدا کرد. آنجا که می‌نویسد:
«… و چون امیر منصور بن نوح به مُلک بنشست، اندر ماه شوال سال سیصد و پنجاه، به جوی مولیان، فرمود تا آن سرای را دیگر بار عمارت کردند و هر چه هلاک و ضایع شده بود بهتر از آن به حاصل کردند. آنگاه امیر به سرای بنشست و هنوز سال تمام نشده بود که چون «شب سوری» چنان که «عادت قدیم» است، آتشی عظیم افروختند. پاره‌ای از آن بجست و سقف سرای در گرفت و دیگر باره جمله سرای بسوخت.»
مراسم باستانی چهارشنبه‌سوری
مراسم کوزه شکنی: مردم پس از آتش افروزی مقداری نمک به علامت شورچشمی، مقداری زغال به نشانه سیاه‌بختی و سکه‌ای به نشانه تنگدستی در کوزه می‌اندازند و یکی از افراد خانه کوزه را از بام خانه به بیرون می‌اندازد. مردم باور دارند این کار تیره‌بختی، شوربختی و تنگدستی را از خانه دور می‌کند.
فال گوش نشینی: زنان و دختران که آرزو و حاجتی دارند، غروب شب چهارشنبه نیت می‌کنند و از خانه بیرون می‌روند و به صحبت رهگذران گوش می‌کنند. اگر رهگذر به نیکی صحبت کرد به این معنی است که حاجت آن برآورده می‌شود و اگر سخنان آنها تلخ بود به این معنی است که در سال جدید به مراد و آرزوی خود نمی رسند.
قاشق زنی: زنان و دختران، قاشقی با کاسه‌ای مسین بر می‌دارند و در هفت خانه می‌روند و می‌ایستند و بدون حرفی پی در پی قاشق بر کاسه می‌زنند. صاحب خانه نیز شیرینی و آجیل یا مبلغی پول در کاسه‌های آنها می‌گذارد. اگر قاشق زنان در آن شب چیزی به دست نیاورند، یعنی به آرزو و حاجت خود نمی‌رسند.
آش چهارشنبه سوری: خانواده‌هایی که حاجت یا بیماری دارند برای بهبودی بیمار یا برآورده شدن حاجات، نذر می‌کنند و در شب چهارشنبه آخر سال آش بیمار می‌پزند و کمی از آن را به بیمار و بقیه را در بین فقرا تقسیم می‌کنند.
تقسیم آجیل چهارشنبه سوری: زنانی که نذر و نیازی دارند در شب چهارشنبه آخر سال آجیل هفت مغز به نام آجیل چهارشنبه سوری از دکان رو به قبله خریده، پاک کرده و به هنگام پاک کردن آجیل قصه معروف خارکن را نقل می‌کنند. پس از پاک کردن آجیل، آن‌را میان فامیل پخش می‌کنند. امروز آجیل چهارشنبه سوری جنبه نذری را از دست داده و از تنقلات شب چهارشنبه سوری محسوب می‌شود.
شال‌اندازی: در این رسم جوانان با گره زدن چندین دستمال حریر و ابریشمی طنابی رنگین و بلند می‌سازند، از راه پلکان خانه‌ها یا از روی دیوار به پشت بام می‌روند، آن را از روزنه دودکش وارد منزل می‌کنند و خودشان سر دیگرش را در بالای بام به دست می‌گیرند. بعد با چند سرفه بلند صاحب‌خانه را متوجه خودشان می‌سازند. صاحب‌خانه‌ها که منتظر چنین چیزی هستند، به محض مشاهده طناب رنگین، چیزی را که قبلاً آماده کرده بودند در گوشه شال می‌ریزند و گره می‌زنند. بعد از این، با یک تکان ملایم طرف مقابل را آگاه می‌کنند که هدیه سوری‌شان حاضر است. آنگاه شال‌انداز شال را بالا می‌کشد.چیزی که صاحب‌خانه در شال ریخته است هم هدیه است و هم فال. اگر هدیه نان باشد نشانه نعمت و اگر شیرینی باشد نشانه شیرین کامی و شادمانی است. انار نشانه کثرت اولاد در آینده، گردو نشان طول عمر، بادام و فندق نشانه استقامت و بردباری در برابر دشواری‌ها، کشمش نشانه پرآبی و پربارانی سال نو و سکه نقره نشانه سپیدبختی بوده است.
چهارشنبه‌سوزی در قرن جدید
متأسفانه چهارشنبه سوری در سال‌های اخیر دچار تغییر و تحولاتی شده است و امروزه شاهد استفاده از مواد منفجره و صداهای وحشتناک انفجار در گوشه و کنار شهر هستیم. به‌غیر از سوزاندن کاغذ و زباله به‌جای بوته و چوب که زحمت مضاعفی را برای پاک‌بانان به وجود می‌آورد؛ صداهای مهیبی از انفجار مواد محترقه شنیده می‌شود که علاوه بر ایجاد آلودگی صوتی، آسیب‌های جسمی زیادی به مردم وارد می‌کند. این رسم دیرینه که در گذشته عاملی برای دورهمی خانواده‌ها و مردم محل بود، حالا مایه رعب و وحشت مردم شده است و عواقبی نظیر سوختگی‌های شدید یا حتی مرگ را به‌همراه دارد. در ادامه به بررسی آخرین آمار تلفات در چند سال گذشته می‌پردازیم که بهانه همه آنها «چهارشنبه آخر سال» بوده است.
آمار ۱۳۹۶ - منبع: مهر
به گزارش خبرنگار مهر، دکتر پیرحسین کولیوند افزود: در طول ۲۴ ساعت گذشته در کل کشور، ۲۰۸۲ نفر دچار مصدومیت شدند.
آمار ۱۳۹۷ -منبع: مهر
به گزارش خبرنگار مهر، پیرحسین کولیوند، با اعلام اینکه از اول اسفند تا صبح چهارشنبه ۲۹ اسفند ۹۷، تعداد مصدومان حوادث ۱۹۶۲ نفر بوده‌اند که ۱۶۷۶ مورد آنها مربوط به شب گذشته است.
وی، تعداد مصدومان بستری را ۱۷۴ نفر اعلام کرد و افزود: دو نفر در این حوادث جان باختند که یکی از آنها مربوط به اندیمشک بود و دیگر برای زنجان بود.
کولیوند ادامه داد: دو نفر در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند و بیشترین مصدومان مربوط به رده سنی ۶ تا ۱۸ سال است.
وی گفت: غالب مصدومان سوختگی‌های درجه ۲ و ۳ داشته‌اند و به‌طور کلی ۶۵ درصد کاهش آمار مصدومان این حوادث را نسبت به سال گذشته داشته‌ایم.
آمار ۱۳۹۸ - منبع: مهر
به گزارش خبرگزاری مهر، مجتبی خالدی، ضمن گلایه از آن دسته از هم‌وطنانی که توصیه‌های وزارت بهداشت را جدی نگرفته و در خانه نماندند، گفت: متأسفانه به رغم هشدارهای قبلی، باز هم شاهد رخداد حادثه برای تعدادی از هموطنان در چهارشنبه آخر سال بودیم.
وی افزود: در شب گذشته ۱۱۰۱ نفر در کشور گرفتار حوادث چهارشنبه آخر سال شدند.
خالدی با اشاره به ۳ مورد فوتی در حوادث چهارشنبه آخر سال، گفت: ۹۸۲ نفر سرپایی درمان شدند. ضمن اینکه ۱۶۶ نفر دچار نقص عضو شدند.
به گفته سخنگوی سازمان اورژانس کشور، آسیب‌های چشمی با ۴۱۶ مورد یکی از شایع‌ترین مصدومیت‌های حوادث چهارشنبه آخر سال بود.
آمار ۱۳۹۹ - منبع: مهر
مجتبی خالدی سخنگوی اورژانس کشور به ارائه گزارش حوادث مرتبط با مراسم شب چهارشنبه آخر سال پرداخت و گفت: از ۱ لغایت ۲۶ اسفند ۱۳۹۹ تا ساعت ۱۶:۰۰ تعداد مصدومان به ۳۶۳ رسید.
وی افزود: از این تعداد ۱۱۲ نفر بستری شدند که ۹ نفر در بخش ویژه هستند.
سخنگوی سازمان اورژانس کشور گفت: ۲۴۰ نفر از مصدومان درمان شدند، ۱۱ نفر در محل درمان و ۵۰ نفر قطع عضو شدند.
خالدی ادامه داد: متأسفانه ۶ نفر جان باختند و ۱۰۶ نفر دچار آسیب چشمی شدند، همچنین ۱۵۶ نفر هم درچار سوختگی شدند.
وی با اشاره به استان‌های بیشترین آسیب دیده از حوادث چهارشنبه پایان سال گفت: تهران با ۹۳ نفر، آذربایجان شرقی با ۵۴ نفر و کرمانشاه با ۳۳ نفر بیشترین مصدومان مرتبط با حواد چهارشنبه آخر سال را دارد.
امسال چه آماری خواهیم داشت؟
نظر شما